تحریر ڈاکٹر وقار علی گل
ماہنو دا ماں بولی نال پیار تے اپنے ماحول نوں سمجھنے دا آہر اوہنا ای قدیمی اے جنا سبھیا چار دا کھلار۔ اج کھوجکار ایہہ کھوجن چ رجے ہوئے نیں پئی Homo sapiens نے دھرتی تے کدوں ٹرنا شروع کیتا کدوں پہلا اکھر کوکیا؟ پہلا ڈنگر کدوں پالیا تے پہلی فصل کدوں گڈی، وڈی تے کھادی؟
ایہہ گل تے پکی اے پئی پالن تے پالتو بناؤں توں پہلاں پشوآں نوں شکار کیتا گیا۔ فرانس دے شہر سلوترے وچ اک پہاڑی چڑھائی لاگے اونچائی توں ڈگ کے مرے گھوڑیاں دیاں باقیات تے ہڈیاں دے fosils ملے نیں۔ جتھوں اندازہ لائیا گیا پئی کیویں پرانے ویلے دے شکاری ماہنو جنگلی گھوڑیاں نوں گھیر کے ایس اچیرے پہاڑی چھجے ول لیاندا ہووے گا جتھوں ڈگ کے زخمی ہوئے گھوڑے شکار کیتے تے مڑ کھادے جاندے ہوون گے۔ کمزور گھوڑے قابو کر کے پال لتے گئے ہوون گے۔ انج ای دوجے ڈنگر وی پالتو بناؤں دا آہر کیتا ہووے گا۔ بیتے سمے وی بندے دا ڈنگراں تے مال مویشیاں نال اک تعلق رہیا اے ۔ بھیڈ بکریاں اپنے نکے قد کارن سوکھیاں سانبھیاں جا سکدیاں نیں سن تے گھٹ خوراک کھاؤں کارن آسانی نال پالیا جا سکدیاں سن۔ ایس شروع دیہاڑ توں ہی ایہہ جنور ماہنو جاتی دے دھیان دا مرکز بن گیا۔ بھیڈ بکریاں نوں سدھایا پالتو بنایا تے ددھ گوشت توں اس ایہدی کھل توں وی فیدا چکیا۔
لنگھدے سمے دے نال نال سبھیا چار وی پروان چڑھیا تے اوہدی نال نال وسیبی بولی اتے زرعی سماج دی سوچ وی پروان چڑھی تے لائیو سٹاک فارمنگ دے ڈھنگ وی۔
اج اسیں اوس ترقی یافتہ مقام تے کھلوتے آں جتھے افزائش نسل دے ڈھنگ وی بدلے تے ہن آرٹیفیشل انسیمی نیشن توں گل ودھدی جینیٹک انجینئرنگ ، ایمبریو ٹرانسفر ٹیکنالوجی تے کلوننگ ورگیاں سائنسز عام گلاں لگدیاں نیں ۔
مال ڈنگر تے مویشی ذیادہ تر پنڈاں تھاواں تے پالے جاندے نیں تے پینڈو رہتل اچ بوہتی ماں بولی ہی ورتی جاندی اے ایس لئی اجیہی رہتل اندر عام طور تے گل بات وی ماں بولی وچ ای کہتی جاندی اے۔ ایہو ای کارن اے پئی اوتھے ویٹرنری ڈاکٹر بوہتے کامیاب وی نیں کیوں جو اوہ مقامی آبادی دی بولی بولدے تے چنگی طراں سمجھدے وی نیں۔ پنجاب دے پنڈاں 70 فیصد توں ودھ آبادی دی کمائی دے تحفظ وچ ویٹرنری ڈاکٹر اہم کردار ادا کررہے نیں۔ حتیٰ کہ شہراں دے پوش علاقیاں وچ وی پالتو جنوراں pets، fisheries تے facy birds دے لئی وی اپنیاں خدمات خوشی خوشی پیش کر رہے نیں۔
جتھوں تیکر ویٹرنری سائنسز دا تعلق اے اج ہور دنیا ونگر پاکستان وچ وی بہت سارے ادارے ایہدی تعلیم تے پیشہ وارانہ تربیت کر رہے نیں۔ جے کر صرف صوبہ پنجاب دی ہی گل کرئیے تاں ایتھے یونیورسٹی آف ویٹرنری اینڈ اینیمل سائنسز لاہور بہت مشہور اے جیہدے جھنگ تے تے نارووال ورگے دور دراڈے شہراں اندر وی کیمپسز موجود ہیں ۔ زرعی یونیورسٹی فیصل آباد وی اک قدیمی ادارہ اے جتھے ویٹرنری تے ایگریکلچرل سائنسز دی دتی جا رہی ے۔ چولستانی تے بارانی یونیورسٹیاں اتے اسلامیہ یونیورسٹی تے بہاوالدین زکریا یونیورسٹی وچ وی ویٹرنری ڈاکٹری دی مکمل پڑھائی کروائی جاندی تے ڈگری ایوارڈ کہتی جاندی اے۔ انج کلے پنجاب اچ کوئی ہزار بارہ سو لاگے ویٹرنری گریجوایٹس ہر سال پاس ہو کے گورنمنٹ پرائیویٹ ملازمت تے زاتی کاروبار راہیں روزگار کما رہے نیں۔ فیر ایہہ پڑھیار وچ جا کے وی چنگی کمائی کر رہے نیں۔ ویٹرنری ڈاکٹر ملکی ترقی وی بھرپور کردار ادا کر رہے نیں ۔ ایس پیشے یا پروفیشنل دی چھتر چھایا ہیٹھ پولٹری انڈسٹری، لیدر انڈسٹری، ڈیری تے فارماسیوٹیکل انڈسٹریز پروان چڑھ رہیاں نیں۔ جے کلی پولٹری انڈسٹری دی گل کرئیے تاں سوا سو توں ودھ پولٹری فیڈ ملاں تے کئی ونڈا بناؤں والیاں ملز وی ڈھیر موجود نیں۔ کٹے وچھے تے شتر مرغ فارمنگ دی محکمانہ تے پیشہ وارانہ ڈھیر حوصلہ افزائی کیتی گئی۔ وائلڈ لائف برڈ شتر مرغ دے پالن دی ڈھیر حوصلہ افزائی کیتی جاندی رہی اے۔ پورے پاکستان وچ چڑیا گھراں دے چلاون تے جنگلی حیات دے تحفظ چ وی ویٹرنری ڈاکٹرز اہم کردار ادا
کر رہے نیں ۔ محکمہ فوڈ وچ وی ویٹرنری ڈاکٹر دودھ تے گوشت دے معیار نوں چیک کرن تے اوہنوں برقرار رکھن وچ وی اہم کردار ادا کر رہے نیں ۔ پاکستان آرمی وچ وی فارمز دے تے گھوڑیاں دی پوری کور موجود اے۔
جے محکمہ لائیو اسٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ حکومت پنجاب دی گل کرئیے تاں محکمہ دے ملازماں وچوں وڈی تعداد ویٹرنری ڈاکٹراں تے پیرا ویٹرنری سٹاف دی اے۔ پنجاب بھر وچ تقریباً ہر یونین کونسل وچ اک سول ویٹرنری ڈسپنسری موجود اے تے ایس توں اگانہہ ودھئے تاں موبائل ویٹرنری ڈسپنسریز تے موبائل تشخیصی لیبارٹریز دا پورا نیٹ ورک موجود اے۔ ایسے طراں تحقیق لائیو اسٹاک فارماں دے نال نال سیمن کجھ مادہ تولید فراہم کرنے والے سیمن پروڈکشن یونٹس وی پائے جاندے نیں۔ ایہناں تمام اداریاں چ کم کر رہے نیں تے پورے صوبے وچ موجود لائیو اسٹاک فارماں تے کم کر رہے عملے نوں تمام تر معلومات اوہناں نوں گھر دی دہلیز تے مقامی ماں بولی وچ اپڑاون دا ڈھیر سچجا تے اہم کم کر رہے نیں ۔
اج ضرورت ایس کم دی اے پئی اساڈے ماہر ویٹرنری ڈاکٹر اپنی تحقیق مطابق معلوماتی تحریراں مقامی وسیبی بولی وچ لکھ کے ماں بولی دا مان وی وھاون تے فارمرز لئی جانکاری دا حصول آسان بناون۔
ہو سکے تاں جدید تحقیق وی مقامی وسیبی بولی وچ کرن دی ریت ٹورئیے